บ้านไม้แบบสวย น่าอยู่

ถ้าพูดถึงบ้านไม้ หลายคนก็จะนึกถึงบ้านเรือนไทย บ้านไทยหรือเรือนไทยในความคิดของคนทั่วไปคงเป็นภาพบ้านไทยภาคกลาง ที่เป็นบ้านไม้ชั้นเดียวใต้ถุนสูง มีหลังคาแหลมสูงชัน ประดับด้วยตัวเหงา มีหน้าต่างบานสูงรอบ ๆ ตัวบ้านอาจเป็นบ้านเดี่ยว หรือเป็นกลุ่มบ้านก็ได้ ลักษณะของบ้านไทยดังกล่าวชี้ชัดให้เห็นถึงภูมิปัญญาของคนโบราณ ทั้งช่างปลูกบ้านและช่างออกแบบ ที่ปลูกบ้านเพื่อนประโยชน์และความต้องการใช้สอย และแก้ปัญหาของผู้อยู่อาศัย เป็นแบบบ้านที่สวยงาม มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว บ้านลักษณะเช่นนี้มักจะใช้ไม้เป็นวัสดุหลักในการสร้าง

ประเทศไทยอยู่ในเขตร้อน แสงแดดจัดจ้า อากาศโดยทั่วไปจึงร้อนถึงร้อนจัด โดยเฉพาะในหน้าร้อน บ้านจึงเป็นสถานที่ให้ความร่มเย็นแก่ผู้อยู่อาศัย ภูมิปัญญาของการปลูกบ้านไทยคือ การออกแบบให้เป็นหลังคาทรงสูง เพื่อให้อากาศภายในเบาลอยตัวอยู่ ขณะที่ความร้อนจะถ่ายเทสู่ตัวบ้านหรือภายในห้องได้อย่างช้า ๆ เนื่องจากระยะความสูงของหลังคาทำให้ภายในตัวบ้านเย็นสบาย แม้จะมีห้องและฝากั้น แต่ก็มีพื้นที่เพียง 40% ที่เหลืออีก 60% เป็นชานเปิดโล่ง ทำให้ลมพัดผ่านได้สะดวก ทั้งลมจากใต้ถุนสูงที่พัดขึ้นมาข้างบนก็เป็นอีกทางหนึ่งที่สายลมเย็นจะพัด ผ่านในบ้านตลอดเวลา บวกกับไม้วัสดุที่ใช้ก่อสร้าง ซึ่งเป็นวัสดุท้องถิ่นที่หาง่ายและมีมากที่สุด ไม้เป็นฉนวน คือ ไม้จะไม่อมความร้อนเท่าคอนกรีต ความร้อนจึงไม่ได้ถูกส่งผ่านเข้าภายในห้อง และไม่มีความร้อนมากมายที่จะกระจายออกจนทำให้ห้องร้อน วัสดุและการออกแบบจึงเป็นเหตุผลหลักที่ทำให้บ้านไม้นั้นรู้สึกเย็นสบาย
อย่างที่กล่าวจุดเด่นของบ้านไม้คือความเย็นสบาย และยิ่งมีการออกแบบอย่างดีจะทำให้บ้านยิ่งเย็นสบาย ยิ่งถ้าออกแบบบ้านไม้โดยการเพิ่ม นอกชาน ชาน หรือ ระเบียง นั้น ก็ยิ่งจะทำให้บ้านบ้านของเราเย็นสบายน่าอยู่ยิ่งขึ้น

นอกชาน คือ พื้นที่ที่เป็นทางหรือลานไม้เชื่อมต่อระหว่างเรือนหลายหลังเข้าด้วย บรรยากาศบริเวณนอกชานซึ่งเป็นส่วนที่เชื่อมระหว่างเรือนหลายหลังเข้าด้วยกัน มักปลูกต้นไม้ไว้ตรงกลางนอกชานเพื่อให้ความร่มรื่น สวนนอกชานส่วนใหญ่จะนิยมปลูกไม้กระถางซึ่งสามารถยกย้ายเปลี่ยนที่ได้
ชาน คือระเบียงที่อยู่ต่อเนื่องกับตัวเรือน ระเบียงนี้จะมีหลังคาคลุมและใช้เป็นที่ใช้สอยอเนกประสงค์ พื้นที่ส่วนนี้จะโล่งทำให้ลมเข้าได้สบาย

นอกจากนี้ แนวการวางตัวเรือนจะวางตามความยาวในทิศทางตามตะวันเพื่อรับลมที่มาจากทิศใต้ ก็จะทำให้บ้านเย็นยิ่งขึ้น และความสูงต่ำของเรือน การเล่นระดับ การออกแบบทรงหลังคากับเพิง ทำให้เรือนไทยกันแดดฝนได้ดีมาก พร้อมกับให้ลมพัดผ่านได้จากการเล่นระดับของพื้นชาน พื้นระเบียง และตัวเรือน ตัวเรือนหลัก (ใหญ่ เล็ก) จะหันจั่วไปทางทิศตะวันออกและตะวันตก ทำให้ด้านยาวของเรือนรับลมเหนือและใต้ได้โดยเฉพาะ จากการที่เรือนไทยถูกจัดเป็นเรือนย่อยห้อมล้อมกันมีชานเป็นตัวเชื่อมนั้น ทำให้ตัวเรือนแต่ละหลังบังแดดให้กันและกัน เป็นการลดแสงแดดที่ร้อนแรง ในขณะที่ชานคือที่โล่งให้ลมพัดผ่านเข้าเรือนนอนได้โดยสะดวก และบ้านไม้ส่วนใหญ่ก็ยกสูง สร้างให้มีใต้ถุน ซึ่งเกิดจากภูมิปัญญาแต่โบราณเพื่อหนีน้ำท่วมในหน้าน้ำ และในหน้าแล้งก็เป็นพื้นที่ใช้สอย ทั้งอยู่อาศัยในเวลากลางวัน เด็กวิ่งเล่น เลี้ยงสัตว์ เก็บของ เป็นต้น เป็นบริเวณที่ให้ความเย็นในเวลากลางวัน สังเกตได้จากกิจกรรมส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นบริเวณใต้ถุนเรือน

ถึงแม้ข้อดีของบ้านไม้ หรือ บ้านเรือนไทยจะมีอยู่หลายข้อ ไม่ว่า การแก้ปัญหาอากาศร้อนคือ การสร้างชายคาหรือไขรา ให้ยื่นยาวออกคลุมตัวบ้านมากกว่าบ้านทรงยุโรป เป็นการป้องกันแดดไม่ให้เผาฝาบ้านให้ร้อน ป้องกันฝนสาด แดดส่อง ห้องจะได้เย็นตลอดทั้งวัน ความโปร่งที่ทำให้ลมพัดสบาย การแก้ไขปัญหาน้ำท่วม และอีกอย่างหนึ่งคือประโยชน์ใช้สอย รูปทรงบ้านที่มีระเบียบเรียบง่ายไม่ซับซ้อน จะแลเห็นได้ตั้งแต่ชานหน้าเรือน ซึ่งเป็นพื้นที่เปิดโล่งรับลม คนนั่งจากชานเรือนจะมองเห็นมุมกว้าง ทำให้รู้สึกโล่งโปร่งใจโปร่งตา ถัดจากชานเข้ามาเป็นระเบียงที่ใช้รับรองแขก จัดงานตามประเพณีนิยม หรือคติทางศาสนา เช่น ทำบุญเลี้ยงพระ โกนจุก แต่งงาน ตากอาหารแห้ง และที่นอนชานมักใช้ปลูกไม้กระถาง วางอ่างน้ำ ปลูกตะโกดัดและบอนไซ ซึ่งคนแต่ก่อนนิยมปลูกต้นไม้ใส่กระถางไว้เชยชม และอาจจัดมุมใดมุมหนึ่งของนอกชานในที่ลับตาคนเป็นที่อาบน้ำก็ได้นั้น ก็ยังมีข้อเสีย คืออายุการใช้งานของไม้ ต้องรู้จัดดูแลเป็นพิเศษ ปลวกเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำลายบ้านไม้ เราต้องตรวจสอบอยู่ตลอด ไม้อาจมีการผุพัง ไปตามกาลเวลาเราต้องเลือกไม้ที่มีอายุการใช้งานได้นาน

อย่างไรก็ตามบ้านไม้ถือเป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งที่สวยและดึงดูดไม่แพ้บ้านสไตล์อื่นๆเลย ในปัจจุบันไม้ดีๆอาจจะราคาค่อนข้างสูงและหาอยาก เราอาจจะใช้ไม้ประยุกต์ผสมผสานในการสร้างร่วมก็ได้ ไม้ว่าบ้านจะสร้างมาด้วยวัสดุอะไรแต่ถ้าสร้างมาด้วยความรัก ความเอาใจใส่ของคนในครอบครัว บ้านนั้นก็จะอยู่แล้วร่มเย็นมีความสุขแน่นอน